Άρθρο από την Ψυχοθεραπεύτρια Ευγενία Φαναράκη
Σεξουαλικότητα
Η σεξουαλικότητα είναι ένα σημαντικό αλλά και αρκετά περίπλοκο κομμάτι της προσωπικότητάς μας. Αποτελεί μια από τις βασικές «ενρμήσεις» ή αλλιώς «κίνητρα» της ανθρώπινης συμπεριφοράς, των συναισθημάτων και των σκέψεων,μαζί με τη θρέψη, την πάλη και τη φυγή.
Παρόλο που ως βασικό κίνητρο, έχει ως απώτερη λειτουργία την αναπαραγωγή και κατ’ επέκταση την επιβίωση, η σεξουαλικότητα είναι πολύ πιο περίπλοκη και πολυεπίπεδη. Αποτελεί επίσης έναν απ’ τους βασικούς τρόπους έκφρασης της ψυχολογικής και κοινωνικής μας ταυτότητας και ορίζει την έλξη προς του άλλους.
Ταυτόχρονα, οι συμπεριφορές που τη διέπουν οδηγούν σε αλλαγές στην εγκεφαλική δομή αλλά και στο σώμα μας, ωθώντας μας να αναζητούμε ευχαρίστηση. Με λίγα λόγια, είναι στενά συνδεδεμένη με τη σωματική και ψυχική υγεία.
Η ανάπτυξη της σεξουαλικότητας τοποθετείται στην περίοδο της εφηβείας κατά την οποία η έκρηξη ορμονών ενεργοποιεί τη διαδικασία της σεξουαλικής ωρίμανσης τόσο σωματικά με την ανάπτυξη των γεννητικών και σεξουαλικών οργάνων, όσο και ψυχολογικά με την ανάπτυξη ενός εύρους συναισθημάτων που συνδέονται με τη σεξουαλική συμπεριφορά και τη δημιουργία ερωτικών σχέσεων και δεσμών.
Οι πρώτες «ερωτοτοτροπίες» της εφηβικής ηλικίας είναι πολύ σημαντικές καθώς στο πλαίσιο τους, οι έφηβοι μαθαίνουν να χτίζουν στενούς συναισθηματικούς δεσμούς. Επίσης, συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ταυτότητας και την επαρκέστερη αντίληψη του εαυτού, ενώ ταυτόχρονα προσφέρουν ψυχαγωγία και ευχαρίστηση.
Η πρώτη μορφή σεξουαλικής συμπεριφοράς που εμφανίζεται είναι ο αυτοδιερεθισμός (αυνανισμός). Συγκεκριμένα, έχει παρατηρηθεί ότι περίπου το 80% των αγοριών και το 20% των κοριτσιών έχουν παρουσιάσει συμπεριφορά αυνανισμού μέχρι την ηλικία των 15 ετών, η συχνότητα της οποίας με το πέρας της ηλικίας τείνει να μειώνεται στα αγόρια και να αυξάνεται στα κορίτσια.
Παρόλο που ο αυνανισμός θεωρείται ταμπού και συχνά οδηγεί σε συναισθήματα ενοχής και ντροπής, οι ειδικοί συμφωνούν στο ότι αποτελεί μια απολύτως φυσιολογική, υγιή και ωφέλιμη πρακτική η οποία λειτουργεί ως μέσο εξερεύνησης και ανακάλυψης του σώματος και της σεξουαλικότητας. Τον αυνανισμό ακολουθούν άλλες μορφές σεξουαλικής συμπεριφοράς όπως τα χάδια, τα φιλιά και η «πρώτη» συνουσία. Περίπου το 50% των εφήβων αναφέρουν ότι είχαν την πρώτη τους σεξουαλικής επαφή μεταξύ 15 και 18 ετών. Παρόλα’ αυτά, η ηλικία της «πρώτης φοράς» τείνει να μειώνεται.
Σεξουαλικός Προσανατολισμός
Μέρος της σεξουαλικής εξερεύνησης και ανάπτυξης που λαμβάνει χώρα στην εφηβεία αποτελεί και ο σεξουαλικός προσανατολισμός. Κατ’ ουσίαν, ο σεξουαλικός προσανατολισμός ορίζει το ποιος μας ελκύει ερωτικά. Μια απλή κατηγοριοποίηση των ατόμων ανάλογα με αυτόν είναι:
- Ετεροφυλόφιλοι οι οποίοι έλκονται ερωτικά από άτομα διαφορετικού φύλου
- Ομοφυλόφιλοι οι οποίοι έλκονται από άτομα του ίδιου φύλου
- Αμφιφυλόφιλοι οι οποίοι έλκονται τόσο από άτομα διαφορετικού όσο και από άτομα του ίδιου φύλου
- Ασέξουαλ που δεν βιώνουν καμία σεξουαλική έλξη ή επιθυμία
Παρόλο που η συγκεκριμένη κατηγοριοποίηση είναι κοινώς γνωστή και αποδεκτή, στην πραγματικότητα ο σεξουαλικός προσανατολισμός περιγράφεται από ερευνητές ως ένα συνεχές μεταξύ της απόλυτης ετεροφυλοφιλίας και της απόλυτης ομοφυλοφιλίας, ως δηλαδή κάτι ρευστό και δυναμικό και όχι απόλυτο.
Οι παράγοντες που διέπουν και καθορίζουν τον σεξουαλικό προσανατολισμό είναι ασαφείς. Σύμφωνα με κάποιες έρευνες γενετικοί και βιολογικοί παράγοντες φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο σ’ αυτόν καθώς μελέτες σε διδύμους έχουν δείξει ότι μονοζυγωτικοί δίδυμοι είναι πιθανότερο να παρουσιάζουν κοινό μεταξύ τους προσανατολισμό απ’ ότι μη μονοζυγωτικά αδέρφια μεταξύ τους.
Άλλες μελέτες έχουν αναδείξει διαφορές στο επίπεδο εγκεφαλικών δομών μεταξύ ετεροφυλόφιλων και ομοφυλόφιλων ατόμων ενώ σημαντικό ρόλο φαίνεται να παίζουν και οι ορμόνες. Σε άλλες έρευνες έχουν αναδειχθεί επίσης επιδράσεις του περιβάλλοντος και της οικογένειας. Σε γενικές γραμμές, οι περισσότεροι ειδικοί τείνουν να συμφωνούν στο ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός διέπεται από την αλληλεπίδραση βιολογικών, γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.
Παρόλα αυτά τα ευρήματα, οι μύθοι και οι προκαταλήψεις γύρω απ’ τον σεξουαλικό προσανατολισμό δεν έχουν πάψει να επικρατούν. Η απόρριψη των ομοφυλόφιλων ατόμων είναι ένα σύνηθες φαινόμενο τόσο απ’ την οικογένεια όσο και από άλλα άτομα του περιβάλλοντος τους, όπως και περιστατικά βίας και παρενόχλησης, κάτι που έχει κρίσιμες επιπτώσεις στην ψυχική του υγεία, όπως αυξημένα επίπεδα στρες και κατάθλιψη.
Τα φαινόμενα αυτά καθιστούν αναγκαία την επιμόρφωση και ευαισθητοποίηση του πληθυσμού με εμπεριστατωμένη γνώση βασισμένη στην επιστημονική έρευνα.
Υγιής Σεξουαλικότητα
Πέραν όμως των ατομικών, κοινωνικών και πολιτισμικών διαφορών στον τρόπο αντίληψης της σεξουαλικότητας, τι συνιστά τις υγιείς σεξουαλικές συμπεριφορές και συνευρέσεις; Το πιο απαραίτητο στοιχείο το οποίο τονίζεται απ’ την επιστημονική πλειονότητα είναι η λεγόμενη σεξουαλική συναίνεση, δηλαδή η εθελούσια και συνειδητή συμμετοχή σε οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη, η οποία μπορεί να αποσυρθεί οποιαδήποτε στιγμή.
Καμία σεξουαλική πράξη ή συνεύρεση δεν μπορεί να θεωρηθεί υγιής χωρίς τη συναίνεση. Σεξουαλικές συμπεριφορές που περιλαμβάνουν χειρισμό, εξαναγκασμό, πίεση οποιασδήποτε μορφής ή απουσία συνειδητής συμμετοχής είναι βλαπτικές και επικίνδυνες. Για το λόγο αυτό, η ικανότητα αντίληψης των ορίων του εκάστοτε σεξουαλικού συντρόφου παίζει σημαντικό ρόλο, όπως και η ειλικρίνεια, οι δεξιότητες αποτελεσματικής επικοινωνίας αλλά και η ενσυναίσθηση.
Όλα αυτά τα στοιχεία μπορούν να καλλιεργηθούν μέσα από σωστή, σφαιρική σεξουαλική διαπαιδαγώγηση αλλά και προσωπική δουλειά με τον εαυτό με ή χωρίς τη βοήθεια ειδικών ψυχικής υγείας.
Λάβετε μέρος στα σεμινάρια αναπαραγωγικής υγείας στην Hera Family Care για πιο εμπεριστατωμένη συζήτηση σχετικά με αυτά τα θέματα και αν είστε έφηβος μπορείτε να εγγραφείτε δωρεάν!